Najczęstsze błędy językowe. Sprawdź, czy też je popełniasz!

04.12.2024 - - Paulina Tarnowska

Mówię po polsku. A jaka jest Twoja supermoc? Te zdania doskonale obrazują poziom skomplikowania naszego rodzimego języka. Polski wysoko plasuje się we wszelkich rankingach, biorących pod uwagę trudność i złożoność języków na całym świecie. Zresztą błędy popełniamy również my sami. Z czym mamy najwięcej problemów? Co trzeba po prostu zapamiętać i dlaczego warto być na bieżąco z językiem polskim?

  1. Błędy językowe, czyli co?
  2. Powszechne błędy w języku polskim
  3. Poprawna polszczyzna a… marketing
  4. Język polski też się zmienia, czyli co nowego od 2026 roku?

Błędy językowe, czyli co?

W dużym skrócie błędy językowe to nieświadome odstępstwa od normy językowej[1]. Szerzej można podzielić je na kategorie. Wówczas mówimy o błędach ortograficznych, leksykalnych, fleksyjnych, stylistycznych, składniowych, fonetycznych i interpunkcyjnych. Większość z nich doskonale znamy jeszcze ze szkoły, choć nie mamy świadomości, że tak są one określane. Możliwości popełnienia błędów w naszym rodzimym języku jest wiele. Z czym najczęściej mamy problem?

Powszechne błędy w języku polskim

Stworzono już wiele raportów dotyczących powszechnych błędów w języku polskim. W wielu z nich te pomyłki oczywiście się powtarzają, zmieniać się może jedynie ich częstotliwość w porównaniu rok do roku. Marka słynąca z promowania języka polskiego – Nadwyraz.com, wraz z serwisem Polszczyzna.pl, regularnie dokonują takich analiz, skupiając się na przestrzeni internetowej. Głównie badane są takie źródła jak Facebook, X, YouTube. W dalszej kolejności wymienia się portale internetowe, TikTok, Wykop czy fora dyskusyjne [2]. Co więc przysporzyło internautom najwięcej problemów w 2023 roku?

Okazuje się, że najbardziej kłopotliwa jest pisownia łączna i rozłączna. W pierwszej trójce mamy:

  • napewno (na pewno),
  • na prawdę (naprawdę),
  • wogóle / wogule (w ogóle) [3].

Czy są jakieś patenty, by zapamiętać pisownię tych słów? Być może niektórym przyda się zdanie często powtarzane przez polonistów, że naprawdę naprawdę piszemy łącznie, a na pewno na pewno rozdzielnie. Jednak i tu można znaleźć odstępstwo od tej zasady, kiedy prawda występuje jako rzeczownik: Nie toleruję kłamstw. W życiu stawiam na prawdę. A co z w ogóle? W tym przypadku błędna pisownia może mieć źródło w… niechlujnej wymowie. Chcąc powiedzieć to słowo poprawnie, najlepiej zaakcentować przedostatnią sylabę. 

Zaraz za podium miejsca zajęły:

  • narazie (na razie),
  • na codzień / nacodzień (na co dzień),
  • po za tym / pozatym (poza tym),
  • conajmniej (co najmniej),
  • niewiem (nie wiem),
  • złodzieji (złodziei),
  • invitro / inwitro (in vitro) [4].

Równie powszechne są: wziąść (wziąć), na przeciwko / na przeciw (naprzeciwko / naprzeciw), z przed / zprzed (sprzed), bende (będę), pod rząd (z rzędu) [5]. Z tym ostatnim wyrażeniem również wiąże się zdanie, które niektórzy z nas mogą pamiętać ze szkół podstawowych. Chodzi o małą podpowiedź w zapamiętaniu, czyli: Mówiąc „pod rząd”, popełniasz błąd. Mów „z rzędu”, a nie będzie błędu.

Wśród popularnych pomyłek językowych wymienia się również te leksykalne. Mogą one wynikać np. z niewłaściwych skojarzeń brzmieniowych, zniekształconych form wyrazów czy związków frazeologicznych. Do tej grupy zalicza się także powszechne pleonazmy. Najczęściej mamy problemy z:

  • trwać nadal (trwać),
  • okres czasu (czas lub okres),
  • kartka papieru (kartka),
  • w każdym bądź razie (w każdym razie),
  • spadać w dół (spadać),
  • fakt autentyczny (fakt),
  • w dniu dzisiejszym (dzisiaj / dziś),
  • cofać do tyłu (cofać).

Na tym jednak lista często popełnianych błędów się nie kończy. W e-booku napisanym przez redakcję serwisu Polszczyzna.pl – Parszywa 14. 14 błędów językowych, które prawdopodobnie popełniasz i o tym nie wiesz, wymieniono jeszcze inne popularne lapsusy językowe. 

Okazuje się, że pisownia daty wcale nie jest taka oczywista, jak się wydaje. W czym tkwi problem? W tym, że nie odmieniamy miesięcy. Zdarza się, że słyszymy: pierwszy styczeń, drugi kwiecień, trzeci maj, a powinniśmy mówić: pierwszy stycznia, drugi kwietnia, trzeci maja. Miesiąc występuje tutaj w dopełniaczu. Łatwo to zapamiętać, dodając w dacie domyślnie słowo „dzień”, czyli pierwszy (dzień) stycznia [6]

Osoby zajmujące się contentem modowym na pewno doskonale zdają sobie sprawę z tego, że ubieranie się wcale nie jest takie proste i nie chodzi tu bynajmniej o czynność, a o język właśnie. Co warto zapamiętać? Mówimy „ubrać się”, gdy wkładamy na siebie ubranie, buty lub np. kapelusz. Samo „ubrać” dotyczy ubierania kogoś, czyli wkładamy na kogoś ubranie. Ewentualnie można tego użyć również w kontekście przystrojenia czegoś. Ubranie można też włożyć, ale już takie akcesoria jak okulary, krawat czy kapelusz się zakłada (w domyśle: umieszcza na sobie) [7].

Czy to wszystkie najpopularniejsze błędy? Oczywiście, że nie. W popełnianiu ich jesteśmy dosyć kreatywni, choć zapewne nie odstajemy od innych narodów. Zdarza nam się pisać:

  • po najmniejszej linii oporu (po linii najmniejszego oporu),
  • przekonywujący (przekonujący / przekonywający),
  • wydaje się być (wydaje się),
  • odnośnie (odnośnie do),
  • dwutysięczny dwudziesty czwarty (dwa tysiące dwudziesty czwarty),
  • popołudniu (po południu),
  • w cudzysłowiu (w cudzysłowie),
  • pomarańcz (pomarańcza),
  • kontrol (kontrola), 
  • umią (umieją),
  • rozumią (rozumieją),
  • poszłem (poszedłem).

Poprawna polszczyzna a… marketing

Poprawność językowa to jedna z podstawowych umiejętności, która powinna być wymagana właściwie na każdym stanowisku. Dziś nikt nie zastanawia się, czy ktoś potrafi obsługiwać komputer, a już niebawem znajomość narzędzi AI dołączy do takich powszechnych kompetencji, szczególnie w branży marketingowej. Dlaczego więc przywiązywać mniejszą wagę do poprawności językowej?

Poprawne pisanie (i mówienie) to wizytówka każdego z nas, niezależnie od stanowiska. Literówki w prezentacjach, rażące błędy w tekstach, brak przecinków utrudniający zrozumienie maili… Takie przykłady można mnożyć w nieskończoność. Jak są one odbierane? Często jako brak profesjonalizmu. Nie każdy może mieć wysoki poziom tolerancji na takie potknięcia. A te mogą nie tylko nadszarpnąć wizerunek eksperta czy marki, ale też utrudnić komunikację, powodując niezrozumienie. Czasami wręcz takie wpadki mogą zniechęcić do współpracy. Skoro ktoś ma problemy z podstawami języka polskiego, to czy będzie wystarczająco merytoryczny w innych dziedzinach? Tu zdania mogą być podzielone.

Nie oznacza to jednak, że każdy ma stać się purystą językowym. Wszelkie skrajności nie są dobre. Wystarczy pamiętać o podstawach i w razie wątpliwości sprawdzać, jak coś napisać. Z pomocą przychodzą również narzędzia, np. popularny Language Tool. Warto jednak mieć na uwadze, że nie w każdym przypadku są one w 100% wiarygodne, ale to z reguły dotyczy już bardziej skomplikowanych niuansów językowych niż podstaw. W razie wątpliwości zawsze można skorzystać też z tradycyjnych słowników lub internetowej Poradni Językowej PWN.

W świecie marketingu nic jednak nie jest takie proste. Poprawność językowa sobie, a reklama sobie… Widać to m.in. w pisowni marek. Choć zgodnie z zasadami powinno się zapisywać je wielką literą, zdarzają się pewne odstępstwa. Przykładem może być adidas. Teoretycznie, jako nazwa własna, powinna być zapisywana właśnie wielką literą. Mała jest dopuszczalna w logo firmy, gdy jest ono formą graficzną. W praktyce jednak na stronach marki zobaczymy jedynie taki zapis:

 

Źródło: https://www.adidas.pl/ 

Zapis małą literą pojawia się więc nawet na początku zdania, co przykuwa uwagę i taki też chyba był zamysł. Uważa się również, że stosowanie małych liter nasuwa skojarzenia, że dana firma jest przyjaźnie nastawiona do konsumentów, otwarta na dialog i bliżej ludzi. Podobny zabieg, choć nie w każdym miejscu na stronie, stosuje również empik.

 

Źródło: https://www.empik.com/70lat 

Język polski też się zmienia, czyli co nowego od 2026 roku?

W maju 2024 roku Rada Języka Polskiego opublikowała komunikat zapowiadający zmiany zasad ortografii, które wejdą w życie 1.01.2026. Mamy więc rok, by przygotować się do tych nowości. Dla niektórych będzie to wręcz porzucenie zasad, które wpajane były w szkole podstawowej. Wszystko po to, by uprościć i ujednolicić niektóre zapisy. Co więc się zmieni?

  • Wielka litera pojawi się w zapisie nazw mieszkańców miast, dzielnic, osiedli i wsi, czyli będziemy pisać np.: Warszawianin, Lublinianin, Mokotowianka.
  • Nie tylko marki będą pisane wielką literą, ale również ich produkty, czyli: auto marki Opel i kupił białego Opla.
  • Rozdzielnie będziemy pisać cząstki -bym, -byś, -by, -byście, -byśmy ze spójnikami, czyli Myślę, czy by nie pojechać nad morze.
  • Łącznie będziemy pisać człon pół- w wyrażeniach:

półżartem, półserio;

półzabawa, półnauka;

półspał, półczuwał.

  • Wielką literą będziemy zapisywać również nazwy obiektów przestrzeni publicznej, tj. aleja, plac, park, kopiec, zamek, molo, pomnik, cmentarz. Zmiana ta nie obejmie jednak ulic, czyli będziemy pisać: ulica Adama Mickiewicza, Aleja Róż, Plac Zbawiciela, Kopiec Wandy, Zamek Książ, Cmentarz Rakowicki [8] itp.

Tych zmian będzie oczywiście więcej. O pozostałych przeczytasz w komunikacie Rady Języka Polskiego przy Prezydium PAN.


[1] Encyklopedia PWN, online: https://encyklopedia.pwn.pl/haslo/blad-jezykowy;3878545.html, dostęp: 3.12.2024.
[2] Raport 50 najczęściej popełnianych błędów w internecie w 2023 r. Raport o kondycji polskiej ortografii w internecie, online: https://nadwyraz.com/blog-raport-50-najczesciej-popelnianych-bledow-w-internecie-w-2023, dostęp: 3.12.2024.
[3] Tamże.
[4] Tamże.
[5] Tamże.
[6]  Red. Polszczyzna.pl, E-book Parszywa 14. 14 błędów językowych, które prawdopodobnie popełniasz i o tym nie wiesz, s. 2-21.
[7] Tamże.
[8]  Komunikat Rady Języka Polskiego przy Prezydium PAN, online: https://rjp.pan.pl/zmiany-pisowni, 3.12.2024.

Korzystamy z plików cookies oraz podobnych technologii, by móc jak najlepiej dostosować serwis do Twoich potrzeb oraz serwować Tobie interesujące Ciebie reklamy. Korzystając z naszego serwisu zgodnie z aktualnymi ustawieniami przeglądarki, wyrażasz zgodę na używanie plików cookies i podobnych technologii.

Więcej w Polityce Cookies 5